Wigilia w różnych zakątkach Polski — część II
Współczesny przekaz medialny dotyczący tradycyjnych dań Wigilijnych jest bardzo uproszczony – barszczyk czerwony z uszkami, pierogi, śledzie, karp i kutia – a są to dania, które w niektórych regionach Polski nigdy nie występowały. Tradycyjne dania to nieobecne w kulturze masowej makówki, postnica lub bobalki…
Śląsk
Kuchnia śląska cieszy się od kilku lat dość dużym powodzeniem, a niektóre z jej dań – zwłaszcza zawijane zrazy – podbiły stoły w całej Polsce. Równie ciekawe potrawy można spotkać na Śląsku w ramach tradycji Wigilijnych. Jednym z takich typowych dań (nie spotykanych nigdzie indziej) jest moczka. Trudno opisać tę potrawę komuś kto jej nie jadł — bo jest to coś w rodzaju gęstego sosu, zupy czy też deseru o konsystencji budyniu, mającego w składzie suszone owoce (figi, morele), orzechy włoskie, laskowe, rodzynki, migdały, masło. Bazę całego dania stanowi pokruszony piernik, w zależności od regionu namaczany w ciemnym piwie, kompocie, wywarze jarzynowym lub rosole na łbach karpi, czasami z dodatkiem soku z cytryny.
W zależności od regionu Śląska serwowano na Wigilię różne zupy:
- zupę grochową lub migdałową (w okolicach Górnego Śląska)
- zupę grzybową z gałuszkami lub fasolową z suszonymi owocami (Śląsk Cieszyński)
- barszcz grzybowy, zupę rybną lub też barszcz czerwony z uszkami (na Dolnym Śląsku)
W wielu miejscach podawano również siemieniotkę czyli polewkę z siemienia konopnego – tradycyjnie przygotowywaną bez śmietany, z czasem jednak zabielaną. Po zupach sięgano po kapustę z grochem lub fasolą, kulebiaki z różnymi nadzieniami, ryb faszerowanych grzybami, pieczonych w piecu na maśle, śledzi opiekanych w cieście, w sałatkach itd.
Na Wigilijnym śląskim stole nie mogło zabraknąć również deserów — makówek (plastrów bułki namoczonych w mleku lub wodzie z cukrem i miodem, przekładanych makiem i bakaliami) czy zozworków czyli śląskich ciasteczek imbirowych (szczególnie popularnych na Śląsku Cieszyńskim)
Wigilijna zupa migdałowaskładniki:
15 dag migdałów, 2 litry mleka, kilka łyżek cukru (3−4)przygotowanie:
Migdały sparzyć wrzątkiem, a następnie obrać ze skórki, wysuszyć i zmielić. Mleko zagotować z cukrem, dodać migdały i dusić na bardzo małym ogniu przez 15 minut. Podawać z ugotowanym na sypko ryżem.
Przed podaniem można też zupę zaprawić surowym żółtkiem.Zozworki
składniki:
30 dag mąki krupczatki, 30 dag cukru pudru, 3 jajka, 2 łyżki mielonego imbiruprzygotowanie:
Jajka utrzeć z cukrem (do białości) dodać imbir i mąkę, zagnieść. Ciasto rozwałkujemy na grubość około 1 cm, wycinamy i przykrywamy ściereczką na minimum 2–3 godziny (w niektórych domach nawet na 12 godzin) – tak aby dobrze podeschły. Po tym czasie pieczemy je na złoto w piekarniku w temperaturze ok. 180ºC
Podkarpacie
Przez Podkarpacie przechodzi rzeka San – nic więc dziwnego, że tradycyjnie na stołach Wigilijnych spotykano w tym regionie obsmażane na oleju ryby typowe dla tej rzeki. Ponadto serwowano kaszę ze śliwkami, z grzybami lub grochem, pierogi z kapustą i grzybami, fasolę z suszonymi śliwkami, gołąbki nadziewane ziemniakami i kaszą gryczaną i postnicę. Co ciekawe w niektórych domach spożywa się uszka z barszczem czerwonym, a w innych regionach z białym (żurze owsianym, tradycyjnie wcześniej ukiszonym). Na deser sięga się po kutie lub też bobalki.
Co ciekawe – typowym, nawet wpisanym na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi – daniem regionu Podkarpackiego jest kwas wigilijny czyli „zupa z widocznymi grzybami, kapustą i kaszą jaglaną”.
Postnicaskładniki:
2 szklanki pęczaku, 1 szklanka suszonych śliwek, 1 szklanka suszonych jabłek, 6 dużych suszonych gruszek, ½ szklanki rodzynek, sól, cukier do smaku (ew. goździki)przygotowanie:
Pęczak ugotować do miękkości. Owoce wypłukać i ugotować do miękkości (w około 3 litrach wody). Pod koniec dodać pęczak i rodzynki, doprawić i gotować jeszcze pół godziny.Bobalki
składniki:
1 kg mąki, 1 jajko, 100 g maku, 2 łyżki miodu, 1 łyżku cukruprzygotowanie:
Ciasto przygotować z mąki, jajka i wody (konsystencja podobna do ciasta na pierogi), uformować w kuleczki, odcedzić. Mak przygotować na słodko, połączyć z kluseczkami, wymieszać.W regionie Podkarpackim pewną grupę mieszkańców stanowią Łemkowie – tradycyjnie w ich domach w Wigilię spożywano żur owsiany, gulasz grzybowy, gołąbki z grzybami, pierogi itd. Na stole nie mogło również zabraknąć dużego, okrągłego chleba, wypiekanego z różnych ziaren zbóż (często z ukrytą w sobie główką czosnku).
Podhale
Jeżeli już jesteśmy na południu Polski to nie może zabraknąć tradycyjnych Wigilijnych smaków Podhala. Najczęściej spotykanymi zupami będą w tym regionie:
- barszcz czerwony (z ukwaszonych buraków, z dodatkiem fasoli)
- żur z mąki jęczmiennej lub owsianej
- zupa grzybowa
- postna kwaśnica (na kwasie z kapusty, z grzybami, wzbogacana suszonymi śliwkami)
Z podhalańskich serów owczych i ziemniaków gospodynie przygotowywały na Wigilię bukty czyli kopytka. Często też serwowano moskole (podpłomyki z gotowanych ziemniaków), kłóty (kapustę z ziemniakami), kluski ze śliwkami, kwaszoną kapustę z grochem, pierogi z kapustą. W niektórych regionach Podhala podczas składania życzeń macza się opłatek w miodzie (coby było słodkie życie).
Co ciekawe ryby – najczęściej pstrąg smażony na lnianym oleju – pojawiał się tylko na stole bogatszej ludności i wcale nie były tak popularne jak się obecnie wydaje.
Moskoleskładniki:
1 kg ugotowanych ziemniaków, szklanka kefiru (lub maślanki), ok. 2 szklanek mąki pszennej, sól do smakuprzygotowanie:
Ziemniaki (ugotowane i schłodzone) mielimy, dodajemy kefir, sól i mąkę (tyle ile udaje nam się wgnieść). Wałkujemy ciasto na placek o wysokości 1 cm, wykrawamy owalne moskole, oprószamy mąką i pieczemy (na brzegu gorącej blachy, w piecu) lub smażymy na suchej patelni (po ok. 10 minut z każdej strony).
W tradycji Podhalańskiej moskole Wigilijne przygotowywało się kiedyś bez jaj i masła (jakiekolwiek produkty zwierzęce uważano za nie dopuszczone przy poście), obecnie jednak dość często dodaje się do masy jaja, a pod koniec serwuje się z masłem czosnkowym,
Jutro zapraszam do zapoznania się z tradycyjnymi daniami środkowej Polski.
Wigilijne tradycje kulinarne
— część I (Kaszuby i Pomorze, Warmia i Mazury, Suwalszczyzna, Podlesie, Lubelszczyzna, Wielkopolska)
— część III (Mazowsze, Małopolska, Kujawy)
— część IV (Wigilia na szlacheckich stołach)
Zdjęcie: Suat Eman / FreeDigitalPhotos.net