Dieta w refluksie

Refluks to nic innego jak cofanie się tego co zjemy, wymieszanego z sokiem żołądkowym, do przełyku. Takie cofanie pokarmu występuje od czasu do czasu u każdej osoby, jednak u pewnej grupy (całkiem sporej) staje się tak częste, że przełyk nie może się oczyścić, nabłonek zostaje podrażniony i uszkodzony przez kwaśną mieszaninę. Może nawet dojść do wystąpienia zapalenia przełyku. W takiej sytuacji mówimy o refluksie żołądkowo-przełykowym patologicznym, który wymaga leczenia.

 


W dzień czy w nocy ?

Cofanie się treści pokarmowej ma uniemożliwiać dolny zwieracz przełyku – taki mięsień oddzielający przełyk od żołądka. Jednak w niektórych momentach dochodzi do zakłócenia jego pracy i zaczynamy zmagać się z refluksem. Część osób nasilenie objawów odczuwa w ciągu dnia – prawdopodobnie występuje u nich zwiększona częstotliwość rozkurczów dolnego zwieracza przełyku. Natomiast u osób uskarżających się bardziej na cofanie pokarmu w nocy obniża się ciśnienie tego zwieracza.

Przyczyny

Na pracę dolnego zwieracza przełyku i zwiększenie ryzyka wystąpienia patologicznego refluksu żołądkowo-przełykowego mogą mieć wpływ:

  • choroby tkanki łącznej
  • nadwaga i otyłość
  • ciąża
  • niektóre leki
  • palenie papierosów
  • stany związane z spowolnieniem opróżniania żołądka – zabiegi operacyjne żołądka, rozciąganie się ścian żołądka, zarzucanie do żołądka soli żółciowych
  • nieprawidłowe zwyczaje żywieniowe – spożywanie pokarmów zbyt tłustych, ostro przyprawionych, częste sięganie po kawę, alkohol, spożywanie zbyt dużych objętościowo posiłków

Objawy

Objawy choroby refluksowej nasilają się ok. pół godziny do 2 godzin po posiłku, wtedy gdy chory się schyla, leży lub chociażby założy obcisłe ubrania. Niektóre symptomy mogą być dość oczywiste:

  • kwaśne odbijanie
  • zgaga
  • ból i pieczenie za mostkiem
  • bolesne przełykanie
  • puste odbijanie
  • nudności i wymioty

Czasami jednak refluks potrafi się maskować i powodować:

  • zmiany laryngologiczne:
    • zapalenie języka, dziąseł, gardła
    • uczucie guli w gardle
    • chrypkę
    • bezgłos
    • odksztuszanie wydzieliny
    • zmiany oskrzelowo-płucne np. nawracające zapalenia oskrzeli i płuc
  • zespół dławicowy
  • zespół jelita nadwrażliwego

Masa ciała

Jednym z ważnych elementów leczenia refluksu jest uzyskanie należnej masy ciała – nadmiar tkanki tłuszczowej jest związany ze wzrostem ciśnienia wewnątrzbrzusznego i rozluźnieniem dolnego zwieracza przełyku. Ponadto nadmiar wagi związany jest z innymi przewinieniami dietetycznymi pogarszającymi stan chorych:

  • nadmiernym spożyciem tłuszczy
  • nadmierną objętością posiłków
  • zbyt częstym podjadaniem

Otyłość zwiększa też ryzyko tzw. przepukliny rozworu przełykowego – czyli umieszczeniu części żołądka z jego właściwego miejsca w jamie brzusznej do klatki piersiowej. Jednym z głównych objawów takiej przepukliny jest właśnie refluks.

Wielkość posiłków

Jak w przypadku większości chorób przewodu pokarmowego w chorobie refluksowej bardzo ważna jest ilość i wielkość spożywanych pokarmów. Idealny jadłospis powinien zawierać 5 do 6 posiłków na dzień. Posiłki powinny być spożywane co 2–3 godziny (żołądek musi mieć czas się opróżnić), a ich wielkość powinna być równa ok. 1−1,5 szklanki pokarmu lub 1–2 kromek chleba z dodatkami. Ostatni posiłek warto zjeść na 2–3 godziny przed snem, bo zjedzony tuż przed położeniem w większości przypadków skończy się koszmarną zgagą. Same posiłki powinny być celebrowane – spożywane spokojnie, powoli. To ważne dlatego, że jedząc szybko połykamy spore ilości powietrza, które sprzyja zarzucaniu treści żołądka do przełyku.

Pozycja ciała

Refluks wymusza na nas prawidłową pozycję ciała:

  • warto zadbać o to aby plecy podczas siedzenia przylegały do oparcia, a stopy opierały się o podłogę – pochylanie do przodu czy garbienie się sprawia, że nasz żołądek stale znajduje się jakby w kleszczach a wtedy dużo łatwiej o refluks,
  • podczas podnoszenia przedmiotów wcale nie musimy zgiąć się w pół – bo takie schylanie się nie tylko zwiększa szansę zarzucenia jedzenia do przełyku, ale również bardzo obciąża kręgosłup – lepiej dla zdrowia przykucnąć,
  • w czasie odpoczynku i snu powinno się zadbać o uniesienie tułowia o 15 do 20 cm – poprawia to oczyszczanie przełyku i zmniejsza objawy refluksu (szczególnie w przypadku przepukliny rozworu przełyku).

Aktywność fizyczna

Ruch, ćwiczenia – są bardzo zalecane osobom z refluksem, bo dobrane dobrze zmniejszają ryzyko powrotu pokarmu do przełyku, pomagają utrzymać prawidłową masę ciała i poprawiają samopoczucie. Jeżeli jednak zdecydujemy się na aerobik, siłownię, zumbę czy inny duży wysiłek fizyczny to zamiast poprawy samopoczucia uzyskamy zwiększenie refluksu. Intensywna aktywność fizyczna zwiększa ciśnienie w obrębie jamy brzusznej, a ponadto wszelkie ćwiczenia oparte o częste i głębokie schylanie się (np. w aerobiku) tylko pogorszą stan. Lepiej sięgnąć po zajęcia o umiarkowanym natężeniu – wybrać się na spacer, pojeździć na rowerze, popływać – i oczywiście nie bezpośrednio po posiłku.

Ból za mostkiem

Niektóre pokarmy stymulują receptory nerwów czuciowych w błonie śluzowej przełyku. Jeżeli takiej stymulacji ulegnie zmieniona pod wpływem refluksu błona, chory odczuwa ból za mostkiem, pieczenie. Do grupy produktów, które tak właśnie wpływają na chorych z refluksem należą:

  • owoce cytrusowe i soki z nich uzyskiwane
  • pomidory, sok pomidorowy, a nawet ketchup
  • kwaśne produkty spożywcze
  • ostre przyprawy
  • alkohol
  • warzywa cebulowe czyli cebula, czosnek, szczypiorek, por
  • produkty wędzone i marynowane

W walce z bólem i pieczeniem warto usunąć te grupy produktów z codziennego jadłospisu.

Przepis na zgagę

500 g serka mascarpone (czyli maksymalnie tłusty serek)
4 żółtka
4 łyżki cukru
400 ml espresso
50 ml likieru amaretto
paczka biszkoptów
kakao do oprószenia
— znacie przepis na tiramisu? Otóż jest to też idealny przepis na wielogodzinną zgagę. Alkohol, czekolada, kawa i tłuszcz obniżają ciśnienie dolnego zwieracza przełyku, kakao, kofeina i etanol opóźniają opróżnianie żołądka i zwiększają wydzielanie kwasu solnego. Warto przemyśleć wybór ulubionego deseru.

Produkty dozwolone i przeciwwskazane

ProduktyProdukty zalecaneProdukty- które bywają różnie tolerowaneProdukty zwykle przeciwwskazane
Produkty mleczneMleko słodkie (2%), ser biały i ser twarogowy, serki śmietankowe, serki homogenizowane. Mleko zsiadłe, Jogurt, maślanka, kefir. Sery żółte light.Sery żółty pełnotłuste, topiony, serki dojrzewające, ser „Feta”, serki typu „Fromage”. Przekwaszone zsiadłe mleko.
Produkty zbożowe i pieczywoPieczywo – jasne, czerstwe, sucharki. Kasze drobne: manna, krakowska, jęczmienna łamana, ryż, sago, tapioka, drobny makaron. Mąka pszenna, pytlowa, ziemniaczana i kukurydziana.Pieczywo typu „graham”. Pieczywo z dodatkiem soi i słonecznika. Mąka razowa. Kasza jaglana. Muesli.Pieczywo razowe (żytnie i pszenne), pieczywo pszenne, grube kasze: pęczak, gryczana, grube makarony. Mąka żytnia. Pieczywo półcukiernicze.
JajaGotowane, jajecznica na parze.Jaja na twardo, sadzone, jajecznica.
Mięso, drób, wędlinyMięsa młode, chude: konina, wołowina, cielęcina, królik, indyk, kurczaki, perliczki, gołąb. Wędliny chude – szynka, polędwica, chuda kiełbasa szynkowa.Dziczyzna, chuda wołowina, chudy schab, kura, parówki. Podroby: płucka, serca, wątroba (parzona), móżdżek.Mięsa tłuste: baranina, wieprzowina, gęsi, kaczki. Wędliny tłuste. Wyroby mięsne wędzone i peklowane.
RybyRyby chude: dorsz, leszcz, płastuga, sola, szczupak, sandacz, pstrąg, morszczuk, karmazyn, lin, flądra, lin, okoń.Makrela, śledź, sardynka, leszcz, karmazyn.Ryby tłuste: węgorz, pałasz, halibut, karp, sum. Ryby wędzone, konserwy rybne.
TłuszczeŚwieże masło, słodka śmietana (12–18%), olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, oliwa z oliwek. Margaryny miękkie – w kubkach. Lekko kwaśna śmietana. Śmietanka 22% — zwłaszcza przy zarzucaniu żółci do żołądka)Kwaśna śmietana, smalec, słonina, boczek, łój wołowy i barani, margaryny twarde (w kostkach).
ZiemniakiGotowane w wodzie i na parze, puree.Podawane w całości, pieczone w folii.Frytki, chipsy ziemniaczane, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane, pyzy.
WarzywaMarchew, buraki, dynia, szpinak, kabaczki, sałata, cykoria. Warzywa młode, soczyste. Potrawy z warzyw gotowanych, drobno rozdrobnionych.Rabarbar, brokuł, kalafior, fasolka szparagowa i zielony groszek – młode, pomidory bez skórki. Kapusta, czosnek, pory, rzepa, papryka, szczypior, cebulka, ogórki, brukiew, rzodkiewki. Warzywa podawane z zasmażkami, konserwowane. Warzywa podawane z majonezem, musztardą, grubo starte, stare.
OwoceOwoce dojrzałe, bez skórki i pestek. Jabłka, truskawki, morele, melony, brzoskwinie, banany, winogrona. Owoce pieczone lub w formie soku rozcieńczonego z wodą.Przeciery owocowe – z owoców dozwolonych.Owoce niedojrzałe. Gruszki, śliwki, czereśnie, agrest. Owoce suszone. Owoce cytrusowe.
Suche strączkoweWszystkie są zabronione.
Cukier i słodyczeCukier, miód, dżem bez pestek, przetwory owocowe słodzone – kompoty, galaretki.Chałwa, czekolada, słodycze zawierające tłuszcz, kakao i orzechy – batoniki, pierniczki, ciasteczka kupne.
PrzyprawyTylko bardzo łagodne, w ograniczonej ilości (w nadmiarze podrażniają żołądek) – sól, cukier, wanilia, sok z cytryny, koperek zielony, natka pietruszki, cynamon.Suszone przyprawy ziołowe – tymianek, bazylia, oregano, szałwia, rozmaryn.Ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, ziele angielskie, liść laurowy, kostki bulionowe, przyprawy do zup, curry, chili. Każde przyprawy stosowane w nadmiarze.
ZupyKleiki, krupniki z dozwolonych kasz, zupy mleczne, zupy owocowe lub warzywne – z dozwolonych produktów. Zupy zagęszczane mąką z wodą lub mlekiem, przecierane.Zupy owocowe nierozcieńczone, chudy rosół, zupy na mocnych wywarach warzywnych.Zupy tłuste, na wywarach mięsnych, kostnych lub grzybowych, zawierające niedozwolone produkty.
Potrawy mięsne i rybneMięsa gotowane w wodzie i na parze. Podawane w formie potrawek, pulpetów, budyni. Potrawy duszone bez obsmażania, pieczone w folii lub rękawie.Smażone, duszone, pieczone z dodatkiem tłuszczu.
Potrawy z mąki i kaszKasze i ryż gotowane, budynie z kasz z dodatkiem mięsa i warzy, lane kluski.Leniwe pierogi z niewielką ilością mąki. Kluski ziemniaczane. Naleśniki (nie obsmażane ponownie). Zapiekanki z kaszy i warzyw.Potrawy z mąki i kasz smażone – ołtatki, kotlety z kaszy, kluski kładzone, kluski francuskie, zacierki.
SosyŁagodne, zagęszczone mąką z wodą lub mlekiem. Sos koperkowy, potrawkowy.Sosy ze śmietanką.Ostre, z zasmażką, tłuste, na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, z dużą ilością przypraw.
DeseryKisiel, budyń, galaretka, kompot, mus, bezy, suflety. Biszkopty, czerstwe ciasto drożdżowe, herbatniki.Torty, czekolady, ciasta z kremem, faworki, pączki, ciasta kruche, francuskie, piaskowe, batony, lody, chałwa, słodycze z kakao i orzechami. Desery zawierające proszek do pieczenia, alkohol, mięte.
NapojeSłaba herbata lub kawa zbożowa, mleko, woda niegazowana, słabe napary z dzikiej róży, soki mleczno-owocowe.Słaba kawa naturalna.Mocne kakao, czekolada, napoje alkoholowe, mocna kawa, herbata, wody gazowane, pepsi, coca-cola, tonik, oranżada, napoje pobudzające.
Potrawy półmięsne i bezmięsneRisotto, makaron z mięsem i warzywami.Zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa.Bliny, krokiety, bigosy, fasolka po bretońsku.
Dodatki do zupGrzanki, kasze dopuszczone, ziemniaki, lane ciasto, makaron drobny.Kluski francuskie, groszek ptysiowy.Kluski kładzione, grube makarony i kasze.

Uwaga na niedobory

W leczeniu refluksu należy zwrócić uwagę na jeszcze jedno zagadnienie – najczęściej stosowane środki farmakologiczne (inhibitory pompy protonowej i leki alkalizujące) mogą być przyczyną niedoborów pokarmowych. Przy dłuższym leczeniu farmakologicznym należy zwrócić uwagę na prawidłową ilość pożywienia zawierających witaminę B12żelaza – chudego czerwonego mięsa, żółtka jaj, parzonej wątróbki. W przypadku stosowania inhibitorów pompy protonowej u osób preferujących dietę bezmięsną pokrycie zapotrzebowania na te składniki może być dość trudne. Żelazo z produktów roślinnych wchłania się jedynie w 3–8%, dlatego warto zastosować sposoby zwiększania absorpcji tego cennego związku które podałam we wpisie o żelazie.

Jeżeli pomimo zwracania uwagi na żelazo i witaminę B12 w refluksie zaczynają dopadać kogoś typowe objawy niedokrwistości (zawroty głowy, problemy z koncentracją, łatwe męczenie) to powinien udać się do lekarza, poprosić o podstawowe badanie krwi i, na jego podstawie, ewentualne przepisanie suplementu. Warto również przemyśleć udanie się do dietetyka po poradę jak bilansować dietę.

Zdjęcie: FreeDigitalPhotos.net

6 komentarzy

  • Refluks

    Super materiał. Szkoda ‚że tak późno odkryłam.Jestem pod opieką lekarską. Największy problem dieta..posiłki. Co jeść na odporność przy takiej chorobie
    Nie mam woreczka żółciowego od wielu lat .Bronilam się przed lekami,ale muszę brać np.Mesopral 20 zapobiegawczo Rąk żołądka u taty, oraz debretin .Ostre surowe,kwaśne odpadają. Czym podkręcić metabolizm. Pozdrawiam 😂

    • Marta Mikuła-Meyer

      W przypadku obciążenie genetycznego najważniejsze to dbać o jadłospis, stosować leki, a metabolizm podkręcać ruchem i regularną, stabilną dietą tj. właściwą kalorycznie dla swojej aktywności i zapotrzebowania.

  • Igor

    Najbardziej kompleksowe zalecenia, jakie znalazłem w internecie. Dziękuję serdecznie, zwłaszcza za tak obszerną listę produktów!

  • Roman

    Podzielam w całości opinie Igora i polecam zainteresowanym .Pozdrawiam Roman

  • Karolina

    Dzień dobry, czy zalecenia te również można odnieść do zapalenia żołądka? czy będą się czymś różnić?
    Dziękuję i pozdrawiam.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *