Kamica moczanowa
Kamica nerkowa to występowanie w drogach moczowych złogów – takich jak np.: moczany, szczawiany, fosforany, które przesuwając się mogą doprowadzić do kolki nerkowej. W zależności od substancji budujących kamienie nerkowe mówimy o różnych rodzajach kamicy, a każdy rodzaj wymaga innego podejścia. W przypadku kamicy moczanowej dieta stanowi bardzo ważny element przyczyniający się zarówno do powstania złogów jak i do ich leczenia, a znajomość prawidłowych zasad żywienia może znacząco zmniejszyć ryzyko nawrotu kolki nerkowej.
Przyczyny
Błędy dietetyczne takie jak nadmiar mięsa i soli, cukrów prostych czy niedobór płynów, stanowią najczęstszą przyczynę kamicy moczanowej. Duża rzadziej dochodzi do rozwoju tego typu złogów w przebiegu:
- wrodzonych wad metabolicznych (zespół Lesch-Nyhan),
- tubulopatii pierwotnej lub wtórnej,
- zaburzeń zakwaszania moczu (defekt Hennemana),
- a także chorób rozrostowych układu krwiotwórczego i nowotworów.
Czynniki ryzyka
Czynnikami sprzyjającymi wytrącaniu się kryształków kwasu moczowego są:
- częste spożywanie produktów bogatych w puryny,
- otyłość,
- cukrzyca typu II,
- zespół metaboliczny,
- prawdopodobnie również duże spożycie fruktozy – zwłaszcza podanej w formie syropu glukozowo-fruktozowego w którym (ze względu na niską cenę) zakochał się przemysł spożywczy.
Dieta niskopurynowa
Podstawową zasadą diety w kamicy moczanowej jest ograniczenie podaży puryn – uzyskuje się to poprzez:
- ograniczoną podaż białka do 40–50 g/dobę,
- wybór produktów niskopurynowych – tabele zawartości puryn w przeliczeniu na kwas moczowy podałam w oddzielnym wpisie, ogólnie przyjmuje się jednak, że bardzo bogatym źródłem tych związków są: podroby, baranina, wieprzowina, ryby, kakao, mocna herbata, wywary mięsne i rybne, rośliny strączkowe i grzyby.
Białko powinno być równomiernie podawane w 3–4 posiłkach. Ze względu na zawartość związków purynowych najlepszym źródłem białka są dla osób z kamicą moczanową produkty mleczne. Ważne jednak aby były to artykuły naturalne, niesłodzone.
Ogólne zalecenia dietetyczne
Jak już wspominałam powyżej kamica moczanowa występuje znacznie częściej u chorych z otyłością, cukrzycą typu II i zespołem metabolicznym – z tego powodu bardzo ważne jest aby dieta była bogata w:
- produkty zbożowe pełnoziarniste o niskim indeksie i ładunku glikemicznym,
- warzywa,
- owoce – spożywane na surowo,
- oleje roślinne.
Ponadto należy kontrolować ilość przyjmowanych kalorii, a u osób z nadwagą zaleca się dietę o obniżonym o 200–300 kcal jadłospisie. Dopiero takie całościowe podejście do żywienia osoby chorej na kamicę moczanową daje dobre rezultaty lecznicze.
Fruktoza
Fruktoza to cukier występujący naturalnie w owocach i dopóki większość osób spożywała ją właśnie w ten sposób nie przynosiła większych szkód. Niestety, w pewnym momencie fruktoza i stworzony m.in. na jej podstawie syrop fruktozowo-glukozowy stał się bardzo popularnym dodatkiem do żywności. Obecnie znaleźć go można nie tylko w sokach, ale również w coli, napojach słodzonych, lodach, ciasteczkach, dżemach, sałatkach rybnych, chlebie, sosach ze słoików itd. Im więcej jest syropu fruktozowo-glukozowego w żywności, tym lepiej zdajemy sobie sprawę jak bardzo szkodliwy jest to produkt: sprzyja otyłości, zwiększa apetyt, przyczynia się do powstawania cukrzycy – czyli w skrócie doprowadza do tych właśnie chorób, które zwiększają ryzyko wystąpienia kamicy moczanowej. Jakby tego było mało, badania pokazują, że po spożyciu fruktozy w surowicy krwi w ciągu 30–60 minut następuje silny wzrost stężenia kwasu moczowego. I choć nie jest to jeszcze powszechnie uznane zalecenie, niekiedy można spotkać wskazanie aby w kamicy moczanowej zastosować dietę ograniczającą fruktozę – tzn. nie wykluczającą owoców, ale w znaczący sposób eliminującą ubogie w błonnik soki i te produkty, do których dodawany jest syrop fruktozowo-glukozowy.
Woda
Jak w przypadku każdych złogów występujących w nerkach bardzo ważnym elementem leczenia jest odpowiednia ilość przyjmowanych płynów, najlepiej wody mineralnej. Ilość wypijanych napoi powinna być taka, aby uzyskany mocz był prawie przezroczysty (nieznacznie zażółcony). Trudno podać konkretne ilości – bo zależy to w znacznej mierze od temperatury i wilgotności otoczenia oraz aktywności fizycznej – najczęściej jednak wynosi ponad 3 litry wody. Jeżeli występują jakieś choroby towarzyszące lub przyjmujemy leki wpływające na wstrzymywanie wody w organizmie, to ilość płynów powinna być zawsze dodatkowo konsultowana z lekarzem prowadzącym.
Ważne jest również, aby płyny przyjmować w ciągu całej doby równomiernie, a nie wypijać wszystko w niewielkim odstępie czasu. Należy również pamiętać o wypiciu pełnej szklanki wody na noc (tuż przed położeniem się do łóżka) i najlepiej również w nocy, jeżeli się wybudzimy.
Dieta mleczno-jarska
Mleko, warzywa i owoce są składnikami pokarmowymi nie tylko o niskiej zawartości puryn, ale również umożliwiają utrzymanie małej kwasowości moczu. Jest to ważne, ponieważ niskie pH moczu, czyli najlepiej 6,5 – 7,0, zmniejsza tendencję do wytrącania się złogów moczanowych. Z tego powodu bardzo często dietę osób ze złogami moczanowymi określa się dietą mleczno-jarską, co nie oznacza jednak, że należy rezygnować z olei czy pełnoziarnistych produktów zbożowych.
Jak wytrwać?
Zwykle kamica moczanowa jest powodowana błędami żywieniowymi, a jej leczenie zakłada zmianę nawyków dietetycznych. Nie jest to proste, ponieważ zamiana większości mięsa na jarzyny oraz wykluczenie wielu słodkości związane jest z postawieniem na głowie przyzwyczajeń żywieniowych osoby chorej, a tym samym jest to trudne do zaakceptowania. Chorzy bardzo często porzucają prawidłowe zwyczaje żywieniowe, gdy tylko czują się lepiej. Warto więc zadbać o interesujący i atrakcyjny wizualnie jadłospis, nowe pomysły na dania, różnorodny asortyment produktów. Nieraz sprawdza się również wizyta u dietetyka, która pomaga przezwyciężyć niechęć chorego i dostosować jadłospis do jego indywidualnych preferencji smakowych.
O tym tematyce kamieni nerkowych można przeczytać również: