Zasady żywienia

W cukrzycy zwykle zwalczamy nadmiar cukru we krwi i z tym kojarzymy tę chorobę. Czasami jednak przychodzi taki moment, gdy problemem jest zbyt niski poziom glukozy. Niedocukrzenie, zwane też hipoglikemią, może spotkać każdego chorego, niezależnie od wieku, płci czy też typu cukrzycy, choć wiadomo, że częściej występuje w typie I niż w II.

Przyczyny

Hipoglikemia występuje u chorych, którzy spożyją zbyt mały posiłek w stosunku do zastosowanej dawki insuliny lub doustnych leków hipoglikemizujących. Często przyczyną niedocukrzenia jest również wykonanie przez chorego zwiększonego wysiłku fizycznego.

U osób we wczesnym etapie diagnozowania i leczenia cukrzycy trzustka podejmuje na pewien czas pracę i wytwarza trochę insuliny. Dopasowanie dawki podawanego leku, przy fanaberyjnej i niepewnej ilościowo produkcji własnej trzustki może prowadzić do wystąpienia epizodów hipoglikemicznych na tym etapie leczenia.

Przyczyną gwałtownego spadku poziomu glukozy we krwi może być również spożycie alkoholu.

Objawy

W zależności od nasilenia objawów możemy mówić o hipoglikemii:

• lekkiej,
• umiarkowanej,
• ciężkiej.

O niedocukrzeniu lekkim mówimy zarówno w sytuacji gdy chory nie wykazuje objawów niedoboru glukozy, ale wychodzi on w rutynowej kontroli glukometrem, jak również w momencie gdy objawy hipoglikemii są widoczne, ale nie bardzo nasilone. Do typowych symptomów należą: niepokój, mrowienie w okolicach ust, pobudzenia, przyspieszona czynność serca (nawet do 100 uderzeń na minutę), złe samopoczucie, bladość, wzmożona potliwość, uczucie głodu, drżenie rąk i nóg, spowolnienie, szybkie zmiany nastroju, bóle lub zawroty głowy.

W niedocukrzeniu umiarkowanym powyższe objawy nasilają się, dochodzi ponadto brak koncentracji, pobudzenie ruchowe i niezborność ruchów (otoczenie nie wiedzące nic o chorobie może odnieść wrażenie, że ma dotyczenia z osobą pijaną), agresja, wilczy głód, obfite poty, zaburzenia widzenia, szerokie źrenice. Może wystąpić nie tylko przyspieszone bicie serca, ale również arytmia. Często chorzy, przy takim niedocukrzeniu, nie są w stanie samodzielnie rozpoznać objawów i przeciwdziałać im.

W przypadku hipoglikemii ciężkiej u chorego występują wszystkie objawy splątania, traci on orientację — nie wie, gdzie się znajduje, traci poczucie czasu. Mogą u niego występować drgawki, senność, zaburzenia oddechu i krążenia oraz wzrost napięcia mięśniowego. Stan ten może prowadzić do śpiączki, a nawet zgonu.

Stężenie cukru

Objawy niedocukrzenia lekkiego występują zwykle przy poziomie glukozy 70–65 mg/dl, choć u niektórych parametry graniczne wartości poziomu cukru we krwi bywają przesunięte. Zwykle cukrzycy są w tym momencie wstanie podjąć samodzielnie działania eliminujące hipoglikemię.

Podczas dalszego spadku poziomu glukozy do wartości około 64–50 mg/dl objawy znacząco się nasilają. W tej sytuacji radzą sobie samodzielnie cukrzycy dobrze wyedukowani, z długim stażem w chorowaniu. Dzieci, osoby nieprzeszkolone, zwykle potrzebują już pomocy ze strony otoczenia.

Stężenie cukru poniżej 50 mg/dl wymaga szybkiej interwencji otoczenia, często hospitalizacji (skutki tak ciężkiej hipoglikemii często pojawiają się z opóźnieniem).

Leczenie

W przypadku niedocukrzenia chory powinien spożyć słodki napój (sok owocowy, bardzo słodką herbatę, albo colę — to jedyny moment w którym ten napój naprawdę bywa pomocny). Po ustabilizowaniu się poziomu cukru choremu podajemy drobną przekąskę, aby utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi.

W przypadku silnego niedocukrzenia choremu wstrzykuje się glukagon.

Profilaktyka

Jedyną skuteczną profilaktyką hipoglikemii jest edukacja chorego i jego najbliższych. Cukrzyk powinien umieć:

• posługiwać się glukometrem (i wykonywać regularnie pomiary poziomu glikemii),
• bilansować prawidłowo jadłospis,
• posiadać wiedzę o objawach i sposobach leczenia hipoglikemii i hiperglikemii (i umieć je różnicować).

Ważne jest aby każda osoba chora na cukrzycę posiadała przy sobie produkty zawierające dużo cukru (najlepiej płynne) oraz drobną przekąskę na wypadek niedocukrzenia, jak również zestaw do wstrzyknięć glukagonu.

W przypadku cukrzycy wiedza jest bardzo skuteczną obroną w momencie nieprawidłowych wskazań glikemii, warto więc udać się do dietetyka. Przed wizytą trzeba jednak spytać o doświadczenie kliniczne w pracy z cukrzykami, dowiedzieć się czy dietetyk umie podać glukagon, insulinę, potrafi posługiwać się glukometrem, zna rodzaje stosowanych leków doustnych i analogów insuliny. Dietetyk kliniczny, mający odpowiednie zaplecze medyczne, będzie znał nie tylko teorię, ale również praktykę i będzie w związku z tym odpowiednim edukatorem w zakresie tej choroby.