Dieta genotypowa
Dieta uzależniona od kształtu siekaczy i zębów trzonowych, długości palca wskazującego i serdecznego, linii papilarnych i kształtu głowy, a także wielu innych równie „istotnych” parametrów to dieta genotypowa. Opracował ją Peter D’Adamo, znany dotychczas głównie jako współtwórca diety grup krwi, o której zwolennicy pisali „4 grupy krwi, 4 diety, 4 programy ćwiczeń, 4 sposoby na zdrowe życie”. Obecnie, używając dokładnie tych samych argumentów o indywidualnie dobranym modelu żywienia, D’Adamo promuje już całkiem inne podejście – 6 genoTypów, 6 diet, 6 programów ćwiczeń, 6 sposobów na zdrowe życie.
6 genotypów
„GenoTyp” człowieka oznacza w tej diecie nie tylko grupę genów jakie posiadamy (w genetyce określony mianem genotypu), ale również pewne charakterystyczne cechy fizyczne i psychologiczne, występowanie zestawu słabych i mocnych stron organizmu, typowe podatności na jakąś grupę schorzeń. D’Adamo wyodrębnił 6 genoTypów i nadał im nazwy:
- Łowca
- Zbieracz
- Nauczyciel
- Badacz
- Wojownik
- Koczownik
Określanie genotypu
Określenie swojego genoTypu oparte jest o dokonanie szeregu pomiarów i udzieleniu odpowiedzi na kilka pytań. W wersji uproszczonej niezbędny do ustalenia genoTypu jest:
- pomiar długości nóg i tułowia,
- pomiar długości palców wskazujących i serdecznych u obu dłoni,
- zastosowanie tabeli wyników opracowanych przez autora,
- oraz znajomość grupy krwi.
Wyniki przelicznika uproszczonego są jedynie orientacyjne. Inne przeliczniki, a zwłaszcza zaawansowany wymagają jednak znacznie więcej pracy:
- pomiaru uda i podudzia,
- pomiaru długości palców wskazujących i serdecznych obu dłoni,
- pomiaru wzrostu w pozycji siedzącej i stojącej,
- ustalenia statusu smakowego,
- ustalenia odczynu Rh i grupy krwi,
- określenia kształtu siekaczy,
- stwierdzenia obecności lub braku wzgórka na pierwszym z zębów trzonowych,
- określenia proporcji obwodu talii do obwodu bioder,
- odpowiedzi na pytania związane ze spożyciem kofeiny oraz występowaniem chorób w rodzinie,
- przeanalizowania własnych odcisków papilarnych, a w szczególności ustalenia występowania łuków, pętli, wirów, jak również określenia symetrii linii papilarnych obu rąk,
- stwierdzenia obecności małej lub dużej szczeliny między kolanami,
- ustalenia czy przez skórę na nadgarstkach widoczny jest zarys wiązadeł,
- ustalania grupy fizycznej budowy ciała (typ pykniczny, atletyczny, szczupły, pykniczno-atletyczny),
- określenia kształtu szczęki (kwadratowy, wydłużony),
- obliczenia indeksu cefalicznego głowy (wskaźnika szerokości czaszki do jej długości).
Zasady diety genotypowej
Dieta genotypowa jest na ogół dietą:
- niskokaloryczną,
- związaną z licznymi ograniczeniami w wyborze produktów spożywczych,
- dokładnie opisaną pod względem wielkości porcji oraz częstotliwości ich spożywania (najczęściej nieprzestrzegana zasada),
- bogatą w warzywa i owoce (w każdym genoTypie spożywa się przynajmniej 4 do 5 porcji warzyw i przynajmniej 3 porcje owoców dziennie),
- bogatą w nienasycone kwasy tłuszczowe,
- zapewniającą co najmniej 3 porcje ryby w tygodniu.
Dokładne ilości dozwolonych grup produktów spożywczych przedstawiłam w tabeli:
| porcja | Łowca | Zbieracz | Nauczyciel | Badacz | Wojownik | Koczownik | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Czerwone mięso | 120 – 180 g | 3–5 x w tygodniu | 3–5 x w tygodniu | 0–2 x w tygodniu | 2–3 x w tygodniu | 0–1 x w tygodniu | 2–3 x w tygodniu, wątroba ‑1x tygodniowo |
| Drób | 120 – 180 g | 2–4 x w tygodniu | 2–5 x w tygodnu | 1–3 x w tygodniu | 2–3 x w tygodniu | 0–2 x w tygodniu | 2–4 x w tygodniu, wątroba ‑1x w tygodniu |
| Ryby i owoce morza | 120 – 180 g | co najmniej 4 x w tygodniu | co najmniej 4 x w tygodniu | 3–4 x w tygodniu | początkowo do 3x w tygodniu, później do 4 x | 3–4 x w tygodniu | 4–5 x w tygodniu |
| Jaja i ikra | 1 jajko lub 1 łyżka ikry | 7–9 porcji tygodniowo | 7–9 porcji tygodniowo | 6–9 porcji tygodniowo | 5–7 x porcji tygodniowo | 5–7 x porcji tygodniowo | 5–7 x porcji tygodniowo |
| Nabiał | 180 ml mleko, 60–120 g ser, 1 łyżka – masło | Sery – 3 x tygodniowo, masło – bez ograniczeń | Ser – 3 x tygodniowo, masło klarowane – 4 x tygodniowo | 4–6 x w tygodniu | Sery 3–5 x w tygodniu, masło klarowane – bez ograniczeń | 4 x w tygodniu | 4 x w tygodniu |
| Białka roślinne | 1⁄2 szklanki – orzechy, nasiona; 2 łyżki masło orzechowe | 3–7 x w tygodniu | 3–7 x w tygodniu | 7–10 x w tygodniu | 3–7 x w tygodniu | co najmniej 2 x dziennie | co najmniej 5 x w tygodniu |
| Tłuszcze i oleje | 1 łyżka | 3–9 x w tygodniu | 3–6 x w tygodniu | 3–6 x w tygodniu | 3–9 x w tygodniu | 3–6 x w tygodniu | 3–6 x w tygodniu |
| węglowodany | 1⁄2 szklanki – ziarna, płatki, ryż lub 1 kromka chleba | 2–3 x dziennie | 2–3 x dziennie | 2–5 x dziennie | 2–3 x dziennie | 2–3 x dziennie | 2–3 x dziennie |
| Warzywa (prod. Enzymatyczne) | 1 szklanka | co najmniej 4–5 porcji dziennie | co najmniej 4–5 porcji dziennie | co najmniej 4–5 porcji dziennie | co najmniej 4–5 porcji dziennie | co najmniej 4–5 porcji dziennie | co najmniej 4–5 porcji dziennie |
| Owoce | 1 szklanka lub 1 średni owoc | co najmniej 3 porcje dziennie | co najmniej 3 porcje dziennie | co najmniej 3 porcje dziennie | co najmniej 3 porcje dziennie | co najmniej 3 porcje dziennie | co najmniej 3 porcje dziennie |
| Przyprawy | 1 łyżeczka | 1–2 porcje dziennie | 1–2 porcje dziennie | 1–2 porcje dziennie | 1–2 porcje dziennie | 1–2 porcje dziennie | 1–2 porcje dziennie |
Dieta grup krwi a dieta genotypowa
W związku z tym, że zarówno dietę grup krwi jak i dietę genotypową tworzył Peter D’Adamo naturalnym wydaje się porównanie tych modeli żywienia. Sam autor pisze w książce „Dieta genotypowa”, że podawane dotychczas przez niego zalecenia dietetyczne nadal są prawidłowe. Porównując jednak tabele produktów sprzyjających „utrzymaniu optymalnej wagi ciała, zwiększaniu masy mięśniowej i redukcji tkanki tłuszczowej” i tych, które należy ograniczyć lub wykluczyć z jadłospisu, w obydwu dietach znajduje się wiele nieścisłości:
| Genotyp z przyporządkowaną mu przez D’Adamo grupą krwi | Zalecane w diecie genotypowej a przeciwwskazane w diecie grup krwi | Produkty do wykluczenia/ograniczenia w diecie genotypowej i wskazane w diecie grup krwi |
|---|---|---|
| Łowca – grupa krwi 0 | cynamon | szczupak, mleko kozie (zalecany był ser kozi), mozzarella |
| Zbieracz – grupa krwi 0 | sum, śledź, cynamon, jeżyna popielica | aloza, szczupak, fasola adzuki, kasza gryczana, śliwki |
| Zbieracz – grupa krwi B | pestki dyni, piniole, makaron z karczochów | jogurt, kefir, chude mleko, mozzarella, mąka z ryżu białego, mąka z ryżu brązowego, pszenica orkisz, brukselka, buraki, grzyby shitake, kalafior, kapusta, pasternak, winogrona |
| Nauczyciel – grupa krwi A | baranina, maślanka, olej krokoszowy, kapusta, pieczarki, melon kantalupa, papaja | baranina, olej krokoszowy, maślanka, kapusta, melon kantalupa, pieczarki |
| Nauczyciel – grupa krwi AB | ser brie, maślanka, parmezan, kasza gryczana, mąka z karczocha, awokado, karczochy, herbata czarna | ser brie, maślanka, parmezan, kasza gryczana, mąka z karczocha, karczochy, herbata czarna |
| Badacz – grupa krwi A | baranina, królik, wątróbka cielęca (w A wykluczano cielęcinę), bażant, kuropatwa, przepiórka, aloza, sola szara, pszenica orkisz, melon, papaja | fasola czarna, masło z orzechów ziemnych (poprzednio i orzeszki ziemne i masło orzechowe było polecane), mąka z orzechów ziemnych, orzeszki ziemne, kasza gryczana (zalecano wszelkie produkty z gryki), mąka owsiana, aloes, szpinak, jeżyny, wiśnie, kawa, kawa bezkofeinowa, pestki dyni |
| Badacz – grupa krwi B | kuropatwa, przepiórka, fasola adzuki, soczewica, amarant, ryż dziki, karczochy jerozolimskie | halibut, łupacz, makrela, jogurt, kefir, chude mleko krowie, ser wiejski, fasola nerkowa, otręby owsiane, bakłażan, brukselka, grzyby shitake, jam, kapusta, papryka jalapeno, papryka słodka, papaja, winogrona, sok winogronowy |
| Badacz – grupa krwi AB | wątróbka cielęca (w AB wykluczano cielęcinę), kuropatwa, przepiórka, sola, fasola adzuki, makaron z karczochów, karczochy jerozolimskie, kiełki rzodkiewki, rzodkiewki, granaty, karambola, persymona | makrela, okoń, pstrąg tęczowy, szczupak, troć, jogurt, kefir, ser wiejski, kasztan jadalny, masło z orzechów ziemnych, mąka z orzechów ziemnych i orzechy ziemne (ogólnie orzechy ziemne były zalecane), orzech włoski, otręby owsiane, żyto, bakłażan, jam, kalafior, kiełki lucerny, winogrona, wiśnie, anyż, sok winogronowy, figi, śliwki |
| Badacz – grupa krwi 0 | sum, liczi, soczewica | halibut, makrela, okoń, pstrąg tęczowy, szczupak, feta, orzech włoski, pestki dyni, por, figi, śliwki, sok ze śliwek suszonych |
| Wojownik – grupa krwi A | węgorzyca, otręby pszenne, pszenica (w A ogólnie była do unikania, a tutaj wiele gatunków jest zalecanych), melon kantalupa, papja | łosoś, makrela, kasza gryczana (zalecano grykę), aloes, brokuły, pasternak, sardynka, ananas, śliwka suszona, wiśnia, melasa, karczochy jerozolimskie |
| Wojownik – grupa krwi AB | fasola adzuki, pestki dyni, oliwki zielone, herbata czarna | makrela, sardynka, feta, kasza jaglana (polecano proso), bakłażan, brokuły, jam, pasternak, kiwi, malino-jeżyna, wiśnia, sok wiśniowy, sok z kapusty |
| Koczownik – grupa krwi B | brak | dzik (zalecano dziczyznę), sola, troć, feta, chude mleko, mozzarella, serek wiejski, fasola nerkowa, pasternak, banany |
| Koczownik – grupa krwi AB | ser brie, ser camembert, parmezan, papryka jalapeno, papryka słodka | pstrąg tęczowy, feta, mozzarella, masło z orzechów ziemnych, mąka z orzechów ziemnych i orzeszki ziemne – zalecano orzechy ziemne, mąka żytnia (zalecano żyto), pszenica orkisz, ryż dziki |
Wątłe podstawy
W moim odczuciu brak konsekwencji w stosunku do tak wielu produktów związany jest z brakiem jakichkolwiek podstaw naukowych dokonywanych przez D’Adamo podziałów. Nie ma źródeł ukazujących, że np. osoba o genotypie nauczyciela jedząca sarninę poddana badaniom laboratoryjnych wykazuje zmiany niekorzystne dla zdrowia. Nie ma badań, które potwierdzałyby zależność pomiędzy pomiarami proporcji ciała a występowaniem dziedzicznych zmian (epimutacji). Ponadto teoria diety genotypowej nie uwzględnia nutrigenomiki (w ogóle o niej nie wspomina) i badań ukazujących interakcje genów i żywności np. obrazujących jak konkretne witaminy i składniki pokarmowe oddziałują na ludzkie DNA. Za to wśród pokarmów wykluczonych w wielu genotypach często są te, o których wiemy, że są bogate w chroniące nas wszystkich składniki:
| składnik | rola | produkt bogaty w związek | przykładowy genotyp w którym produkty te są przeciwwskazane do spożywania |
|---|---|---|---|
| kwas foliowy | braki objawiają się występowaniem przerw w chromosomach | brokuły, brukselka, kapusta, sałata, pomidory, szpinak, szparagi | Zbieracz, Nauczyciel |
| cynk | braki objawiają się występowaniem przerw w chromosomach | mięso, wątroba, kasza gryczana | Koczownik |
| niacyna | zaburzenia napraw DNA | mięso, otręby | Wojownik |
| magnez | zapobiega uszkodzeniom jądrowego i mitochondrialnego DNA | kiełki, otręby, pełnoziarniste produkty zbożowe | Łowca |
| cholina | zapobiega uszkodzeniom DNA | produkty z pełnego przemiału, orzeszki ziemne, żółtka jaj | Zbieracz |
| wapń | hamuje powstawanie pęknięć w chromosomach | produkty mleczne | Badacz, Nauczyciel, Zbieracz |
Wpływ na zdrowie
Dieta genotypowa nie ma co prawda podstaw naukowych, ale w wielu miejscach podaje całkiem sensowne zalecenia — nie jeść głównego posiłku po 19, nie zagryzać stresów, nie ćwiczyć do padnięcia, unikać cukru we wszystkich możliwych genotypach, unikać alkoholi wysokoprocentowych, ograniczyć chemię obecną w żywności, regularnie ćwiczyć – to wszystko bardzo pozytywnie wpływa na zdrowie człowieka. O ile stosując tą dietę nie ograniczy się jadłospisu do kilku produktów, które najłatwiej znaleźć lub które są po prostu najtańsze z listy, to w większości przypadków można taki jadłospis zbilansować – w zależności od genotypu z większymi lub mniejszymi trudnościami. Oczywiście mogą występować problemy ze zdobyciem dość nietypowych produktów jak mięso bawoła, bizona, karibu, emu, olej z nasion pachnotki czy czerymoję – z drugiej strony łatwo będzie unikać spożywania np. mleka samicy bawołu azjatyckiego.
Kolejnym, pozytywnym aspektem diety genotypowej jest dla mnie poświęcenie całkiem sporego miejsca na udowodnianie, że zdrowie człowieka uzależnione jest przede wszystkim od trybu życia (diety, aktywności fizycznej, wypoczynku) a nie uwarunkowań genetycznych. Dietetycy, promotorzy zdrowia, lekarze powtarzają to już od dość dawna, ale pacjenci różnych klinik zdecydowanie wolą „genetyczne” usprawiedliwienia. Jeżeli dieta genotypowa przekona choć kilka osób, że wybór zdrowego stylu życia jest ważniejszy od tego co dziedziczymy, to spokojnie wybaczę jej nieścisłości i braki naukowe.
Zdjęcie: nuttakit / FreeDigitalPhotos.net