Wegetariańska dieta wrzodowa
Jesień to drugi okres w roku (po wiośnie), w którym wielu osobą dokuczają wrzody żołądka i/lub dwunastnicy. Właśnie wtedy większość chorych skarży się na bóle brzucha, nudności, pieczenie w dołku, uczucie rozpierania czy zgagę. Wtedy również większość z nich zaczyna przypominać sobie podstawowe zasady diety, o których lekarz co prawda wielokrotnie wspominał, ale które w okresie dobrego samopoczucia na ogół nie są przestrzegane.
Klasyczną dietę wrzodową stosuje się dość prosto – a jej zasady zostały już przeze mnie opisane. Czasami jednak na wrzody cierpią osoby wykluczające z jadłospisu mięso i inne produkty zwierzęce. Czy dieta wrzodowa może być dietą wegetariańską a nawet wegańską?
W zaostrzeniach
Choroba wrzodowa może przebiegać w różny sposób – niekiedy dochodzi do ostrego zaostrzenia objawów, wymagającego bardzo rygorystycznej diety kleikowej, stosowanej maksymalnie krótko, aby nie dopuścić do powstania dużych niedoborów pokarmowych. Oczywiście dieta kleikowa może być nawet dietą ściśle wegańską, ponieważ podaje się wtedy:
- jasne pieczywo namoczone w słabej herbacie, czasami poleca się namaczanie w mleku, ale wtedy wspaniale sprawdzają się również produkty je zastępujące – mleko sojowe, ryżowe,
- dobrze rozgotowane na wodzie drobne kasze (jęczmienna, jaglana, ryż, manna) i ryż,
- margaryny (oczywiście dobrej jakości, dodawane pod koniec gotowania do potraw) – często wzbogacane w witaminy i składniki mineralne,
- cukier – spożywany w bardzo ograniczonej ilości.
Często kuchnie szpitalne serwują w okresie zaostrzenia również jaja na miękko czy niewielkie ilości śmietany, ale można je zastąpić odpowiednią ilością produktów mlekozastępczych.
Dieta kleikowa rozszerzona
Po ściśle kleikowym okresie powoli wprowadza się nowe produkty spożywcze – i jest to nadal okres w którym znaczna część jadłospisu nie odbiega od standardu wege:
- wprowadza się niewielkie ilości przetartych ziemniaków, na ogół w zupach,
- powoli wzbogaca się dietę o ugotowane i przetarte niewzdymające gatunki warzyw i owoców,
- podaje się świeży biały serek, który w dietach stricte wegańskich daje się spokojnie zastępować naturalnym tofu.
Osobiście chorym na diecie kleikowej rozszerzonej bardzo chętnie polecam tofu naturalne, ponieważ jest nie tylko lekkostrawnym, dobrym źródłem witamin z grupy B czy wapnia, ale również potasu, żelaza. Jest to również produkt zawierający nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli tą grupę tłuszczy, która nie podwyższa cholesterolu, którego poziom u części chorych bywa dość wysoki.
Dieta na dłużej
Zalecenia diety wrzodowej – takiej w okresie lekkiego, typowego zaostrzenia wiosennego lub jesiennego — są jednak odrobinę inne niż te polecane w okresie kleikowym. Warto pamiętać, że jadłospis powinien być optymalnie różnorodny, a ponadto trzymać się kilku podstawowych zasad:
- należy spożywać od 4 do 6 niewielkich posiłków – i zasada jest prosta – im ostrzejsze objawy, tym mniejsze posiłki przyjmowane na raz, ale częściej podawane,
- należy ustalić regularne pory posiłków (chory żołądek/dwunastnica lepiej sobie radzi gdy stale jemy o tych samych godzinach),
- należy zjeść kolacje nie później (ale również nie dużo wcześniej) niż 2 godziny przed snem, a w przypadku choroby wrzodowej dwunastnicy może zaistnieć potrzeba zjedzenia lekkiego posiłku przed położeniem się do łóżka,
- należy powoli jeść i dokładnie gryźć,
- należy unikać wysiłku i przemęczenia przed i zaraz po posiłku.
W przypadku diety wegetariańskiej i wegańskiej problem nie polega na stosowaniu powyższych zasad, ale na odpowiednim doborze produktów spożywczych – lekkostrawnych, nie powodujących zbyt dużej produkcji kwasu żołądkowego. Aby to ułatwić przygotowałam zestawienie produktów dozwolonych i przeciwwskazanych w wegetariańskiej diecie wrzodowej:
| Produkty | Produkty zalecane | Produkty dopuszczone w niewielkich ilościach | Produkty przeciwwskazane |
|---|---|---|---|
| Produkty mleczne | Mleko słodkie, ser biały i ser twarogowy, serki homogenizowane, jogurt, kefir, serwatka. Mleko kozie – bardzo lekkostrawne, ze względu na budowę tłuszczu i białek bardzo dobrze przyswajalne w chorobie wrzodowej. | Niezbyt kwaśna śmietana. | Sery żółty, topiony, serki dojrzewające, ser „Feta”, serki typu „Fromage”, kwaśne przetwory mleczne, maślanka, kumys. |
| Zastępniki mleka | Mleko sojowe, ryżowe (dla osób powyżej 5 roku życia, ekologiczne), owsiane (do 1,5% tłuszczu), tofu naturalne, tempeh naturalny. | Sojowe desery waniliowe i inne smakowe, mleko orkiszowe. | Mleko owsiane, migdałowe, czekoladowe napoje i desery sojowe; ser wegańskie typu mozarella, chedar, papper jack – Cheezly; tofu wędzone, tempeh wędzony. |
| Zamienniki mięsa | Quork zamiennik mięsa mielonego (zawiera jaja), yuba (zwana też dried bean curd lub soją w paskach). Podajemy w formie gotowanej, potrawek. | Nie obecne w Polsce, ale dość popularne chociażby w UK – gotowane quorm kiełbasy (zawierają mleko). | Inne quork produkty; seitan. |
| Produkty zbożowe i pieczywo | Pieczywo – jasne, czerstwe, sucharki. Kasze drobne: manna, krakowska, jęczmienna łamana, ryż, drobny makaron. Mąka pszenna, pytlowa, ziemniaczana i kukurydziana. Ωuinoa czyli komosa ryżowa. Amarantu, bulgur. Płatki owsiane, pszenne, jęczmienne, z prosa – dokładnie rozgotowane . | Pieczywo typu „graham”. Pieczywo z dodatkiem soi i słonecznika. Mąka razowa. Kasza jaglana. | Pieczywo razowe (żytnie i pszenne), pieczywo pszenne, grube kasze: pęczak, gryczana, grube makarony. Mąka żytnia. Pieczywo półcukiernicze. |
| Jaja | Białko jaja. | Żółtko jaja. | |
| Algi | Arame, kombu (listownica), nori (szkarłatnica), agar, algi atlantyckie – gotowane, suszone stosowane jako przyprawa, dodatek do zup | Algi smażone, marynowane. | |
| Tłuszcze | Masło, słodka śmietana, oleje roślinne – sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, oliwa z oliwek, margaryny miękkie. | Oleje nie wymienione. | Śmietana, smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde (w kostce). |
| Ziemniaki | Gotowane w wodzie i na parze, puree, pieczone w folii. | Frytki, chipsy ziemniaczane, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane, pyzy. | |
| Warzywa | Marchew, buraki, dynia, szpinak, kabaczki, sałata, cykoria, kardy, salcefia, pasternak, endywia, sałata, pomidory bez skórki. Warzywa młode, soczyste. Potrawy z warzyw gotowanych, drobno rozdrobnionych, soki. | Rabarbar, brokuł, kalafior, fasolka szparagowa i zielony groszek – młode. Surówki z drobno startych warzyw. | Kapusta, czosnek, pory, rzepa, papryka, szczypior, cebulka, ogórki, brukiew, rzodkiewki. Warzywa surowe nie rozdrobnione. Warzywa podawane z zasmażkami, konserwowane. Warzywa podawane z majonezem, musztardą, grubo starte, stare. |
| Kiełki | Kiełki lucerny, rzodkiewki, brokuła, ziaren soi, soczewicy i inne – wszystkie rodzaje kiełków są lekkostrawne. | brak | |
| Owoce | Owoce dojrzałe, bez skórki i pestek. Jabłka, truskawki, morele, brzoskwinie, pomarańcze, banany, winogrona, owoce cytrusowe. Owoce jagodowe (maliny, porzeczki, jagody) w formie przecieru lub soku. | Wiśnie, kiwi, melony. | Owoce niedojrzałe. Gruszki, śliwki, czereśnie, agrest. Owoce suszone. |
| Suche strączkowe | soczewica, fasola mung, fasola azuki i zielony groszek – ugotowane i przetarte przez sito (pozbawione łusek), w formie past z ziołami, o ile chory je toleruje | ciecierzyca, fasola, soja, groch, wszystkie strączkowe podawane w całości | |
| Cukier i słodycze | Cukier, miód, dżem bez pestek, przetwory owocowe słodzone – kompoty, galaretki. | Chałwa, czekolada, słodycze zawierające tłuszcz, kakao i orzechy – batoniki, pierniczki, ciasteczka kupne. | |
| Przyprawy | W ograniczonych ilościach. Sól, cukier, sok z cytryny i kwasek cytrynowy, koperek, kminek, wanilia, cynamon, majeranek, rzeżucha, melisa, natka pietruszki, goździki. | Pieprz ziołowy, estragon, bazylia, tymianek, oregano. | Ostre: ocet, pieprz, musztarda, papryka. Pikle. |
| Zupy | Kleiki, krupniki z dozwolonych kasz, zupy mleczne, zupy owocowe, zupy warzywne czyste (nie zabielane): barszcz, zupa pomidorowa, kalafiorowa; zupy z dozwolonych warzyw. Zupy zagęszczane mąką z wodą lub mlekiem. | Zupa pieczarkowa, zupa z ogórków kiszonych, zupy zaprawiane śmietaną ( o ile chorzy je tolerują), zupy z dodatkiem żółtek. | Kapuśniaki, zupy zawierające warzywa strączkowe, zupy na mocnych wywarach, zupy z zasmażką. |
| Potrawy z mąki i kasz | Kasze i ryż gotowane, budynie z kasz z dodatkiem mięsa i warzy, lane kluski. | Leniwe pierogi z niewielką ilością mąki. Kluski ziemniaczane. Naleśniki (nie obsmażane ponownie). | Potrawy z mąki i kasz smażone – ołtatki, kotlety z kaszy, kluski kładzone, kluski francuskie, zacierki. |
| Sosy | Łagodne, zagęszczone mąką z wodą lub mlekiem. Sos koperkowy, cytrynowy, potrawkowy, owocowe. Majonez domowy z sokiem cytrynowym. | Sosy ze śmietanką. | Ostre, z zasmażką, tłuste. |
| Desery | Kisiel, budyń, galaretka (z agarem – stosowanym zamiast zwyczajowej żelatyny), kompot, mus, bezy, suflety, soki owocowe, przeciery owocowe. | Biszkopty, czerstwe ciasto drożdżowe, herbatniki – pieczone na białkach i z małą ilością tłuszczu. | Torty, czekolady, ciasta z kremem, faworki, pączki, ciasta kruche, francuskie, piaskowe, batony, lody, chałwa, słodycze z kakao i orzechami. |
| Napoje | Herbata, kawa zbożowa, mleko, napoje owocowe, soki owocowe i warzywne, napar z lipy, owoców dzikiej róży. | Słaba kawa naturalna. | Mocne kakao, czekolada, napoje alkoholowe, mocna kawa, herbata, wody gazowane, pepsi, coca-cola, tonik, oranżada, napoje pobudzające. |
| Dodatki do zup | Grzanki, kasze dopuszczone, ziemniaki, lane ciasto, makaron drobny. | Kluski francuskie, groszek ptysiowy. | Kluski kładzione, grube makarony i kasze. |
| Orzechy | Wszystkie są zabronione. |
Dieta wrzodowa powinna być stosowana bardzo indywidualnie – dlatego właśnie należy wszelkie podziały stosować bardzo orientacyjnie. Niejednokrotnie spotyka się osoby, które bez problemu tolerują ogórki kiszone i kapustę, a cierpią po twarożku czy biszkoptach.
Wege z babcinego kredensu
Na szczęście dla wrzodowców żywiących się dietą wegetariańską babcine (ale skuteczne) sposoby na wrzody są dla nich dostępne:
- sok z kapusty – który u większości znacząco poprawia stan błony żołądka,
- napój z wody i miodu – sprawdzający się idealnie u osób z bakteryjnym podłożem wrzodów,
- siemię lniane – powlekające warstwą ochronną przełyk, żołądek czy dwunastnicę, działające idealnie nie tylko w przypadku wrzodów, ale również w refluksie żołądkowym i wątrobowym,
- zioła – koszyczki rumianku, korzeń prawoślazu czy pokrzywa.
Sok z kapusty
Świeże liście z kapusty białej posiatkować i przecisnąć przez sokowirówkę. Przeciętnie z 1⁄2 główki kapusty otrzymuje się szklankę soku.
Początkowo lepiej spożywać sok rozcieńczony wodą, po 5–7 dniach można przejść do przyjmowania soku nie rozcieńczonego. Z czasem, najlepiej raz w tygodniu, należy zwiększyć porcje wypijanego soku, aż 3–4 szklanek dziennie. Po ustąpieniu objawów wrzodowych „kapuściany lek” można odstawić – najlepiej również etapowo.
Sam sok najlepiej przyjmować przed posiłkiem, małymi łykami.
Napój z miodu
1 szklanka ciepłej, ale nie wrzącej wody
1 łyżka stołowa miodu
Zaobserwowano, że spożywanie takiej mikstury na godzinę lub dwie przed jedzeniem znacząco łagodzi wiele z nieprzyjemnych wrzodowych objawów takich jak bóle, zgaga, pieczenie zwłaszcza u osób z Helicobacter pyroli.
Zioła
100 g siemienia lnianego
50 g kwiatów rumianku
50 g kwiatów krwawnika
Zioła i siemię zmielić – zażywać 1 łyżkę sproszkowanych ziół po każdym posiłku.
Choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy bywa dokuczliwa i męcząca – nie jest jednak powodem dla którego trzeba rezygnować z żywienia wegetariańskiego. Wystąpienie jej wymaga jedynie dostosowania swojego jadłospisu do kilku nowych zasad. Może się nawet okazać, że uzyskana dieta będzie bogatsza w smaki, kolory i wartości odżywcze.
Zdjęcie: FreeDigitalPhotos.net
Dziękuję!