Zasady żywienia

Zawsze jak myślę o tej diecie, przypomina mi się pewno zdarzenie: pewna Klinika zgłaszała do dietetyków dietę dla pani Kowalskiej:
poniedziałek – dieta bogatoresztkowa
wtorek – dieta bogatobiałkowa
środa – dieta bogatoresztkowa
czwartek – tak, znów bogatoresztkowa.
Zdezorientowani dzwoni dietetyk na dyżurkę w Klinice – jaka to dieta?
Odpowiedź: „I to na „b” i to na „b” – jaka to różnica”.

I były to pierwszy raz, gdy pomagaliśmy leczyć zaparcie białkiem.

Dla kogo?

Jak już napisałam wcześniej, jest to dieta przede wszystkim dla osób cierpiących na zaparcia. Jest też stosowana w zaburzeniach czynności jelit.

Preparaty przeczyszczające a zaparcia

Wiele osób cierpiących na zaparcia sięga po preparaty farmaceutyczne. Wydają się bezpieczne, można je kupić bez recepty, bazują na naturalnych składnikach – ziołach. Na początku wydają się skuteczne. Stosowane sporadycznie nie stanowią zagrożenia, choć z punktu widzenia dietetyki nie jest to dobry wybór. Dużo gorzej jest, jeżeli ktoś stosuje środki farmaceutyczne często – kilka razy w miesiącu, tygodniu, a spotkałam nawet takie osoby, które stosowały środki przeczyszczające codziennie. Wtedy można już mówić o prawdziwym niebezpieczeństwie:

• odwodnieniu organizmu,
• obniżeniu wchłaniania składników mineralnych i witamin – prowadzące do niedoborów pokarmowych i wszystkich tych stanów chorobowych, które są nimi wywołane.

Przede wszystkim, jest to już „uzależnienie” organizmu – jelita działają tylko wtedy, jeżeli stale dostarczamy im środki farmakologiczne. W takich przypadkach, dobrze jest odwiedzić dietetyka, który pomoże poradzić sobie z zaparciami i uzależnieniem jelit od ziół.

Czym jest błonnik?

Pod ogólną nazwą błonnik pokarmowy (czy też włókno pokarmowe) kryje się wiele substancji chemicznych. Kiedyś myślano, że błonnik — niezawierający witamin czy składników mineralnych, jest niepotrzebny. Okazało się jednak, że ma bardzo korzystny wpływ na organizm ludzki:

• zaczyna działać już w jamie ustnej – pobudza funkcje żucia, zwiększa wydzielanie śliny, przez co ochrania zęby,
• wiąże wodę,
• wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku,
• wpływa na wydzielanie gastryny (hormonu odpowiedzialnego m.in. za obkurczanie zwieracza przełyku i pośrednio za wysłanie sygnału, że żołądek jest pełen, przyspieszenie pracy przewodu pokarmowego oraz pobudzenie wydzielania soku żołądkowego),
• zwiększa ilości treści pokarmowej w jelitach,
• pobudza ukrwienie jelit (lepsze wchłanianie),
• wiąże cholesterol i trójglicerydy z produktów spożywczych, przez co zmniejsza ilość tych składników we krwi,
• spowalniając rozkład węglowodanów powoduje obniżenie stężenia glukozy i insuliny we krwi,
• przyspiesza ruchy jelit, zwiększa masę stolca – a co za tym idzie zapobiega zaparciom,
• wpływa korzystnie na rozwój bakterii jelitowych (produkty spożywcze bogate w błonnik zwiększają ilość pozytywnej flory bakteryjnej jelit bardziej niż jakikolwiek, reklamowany jogurt wzbogacany w te bakterie),
• zmniejsza uczucie głodu,
• pomaga w usuwaniu substancji szkodliwych z organizmu.

Nadmiar zawsze szkodzi

Nie ma takiego składnika odżywczego, którego zbyt duża ilość nie byłaby szkodliwa dla organizmu. Podobnie jest z błonnikiem. Jego nadmiar prowadzi do:

• upośledzenia wchłaniania witamin,
• upośledzenia wchłaniania składników mineralnych (wapń, żelazo, cynk),
• wzdęć (fermentacja w jelicie grubym),
• biegunki,
• podrażnień jelit.

Żywność przeciw zaparciom

Istnieje kilka produktów spożywczych, których skuteczność w przeciwdziałaniu zaparciom jest znana:

• suszone śliwki – najlepiej działają namoczone w wodzie i spożywane przed śniadaniem,
• woda z cytryną – gorąca lub zimna – polecana również przed śniadaniem,
• otręby pszenne – ze względu na zawarte w nich substancje włókniste, są niezwykle skuteczne.
• produkty spożywcze bogate w błonnik: pieczywo razowe, grube kasze, warzywa i owoce (w tym suszone).

Poniżej przedstawiam tabelę z zawartością błonnika w 100 g produktu rynkowego dla wybranych produktów spożywczych:

Nazwa produktu	włókno surowe	Błonnik pokarmowy
otręby pszenne	12,0	48,0
fasola biała	4,0	25,3
groch	5,4	17,0
śliwki suszone	1,4	14,1
groch łuskany	1,2	12,2
chleb żytni razowiec	1,0	8,2
porzeczki czarne	3,8	7,7
porzeczki czerwone	4,2	7,5
chleb żytni sitkowy	0,9	7,3
płatki owsiane	1,9	6,9
natka pietruszki	1,8	6,9
maliny	5,9	6,7
chleb żytni razowy „Litewski”	0,9	6,4
kasza gryczana	0,8	6,2
kasza jęczmienna perłowa	0,8	6,2
porzeczki białe	6,1	6,2
mąka pszenna wrocławska	0,3	5,3
makaron	0,5	5,2
mąka pszenna krupczatka	0,2	5,1
chleb żytni razowy „na miodzie”	0,9	4,9
chleb „Graham”	1,5	4,7
agrest	2,7	4,6
bułki (pieczywo pszenne wyborowe)	0,3	4,3
brukselka	0,9	4,1
bułki: delikatesowe wrocławskie	0,2	4,0
chleb żytni pytlowy	0,4	3,8
kalarepa	0,5	3,0
brukiew	0,9	2,9
kapusta włoska	0,9	2,7
fasola strączki	1,4	2,6
groszek zielony	1,0	2,6
kasza manna	0,3	2,5
kapusta biała	0,7	2,5
ryż	0,4	2,4
buraki	0,8	2,3
śliwki	0,4	2,2
banany	0,4	2,1
marchew	0,9	1,9
morele	0,7	1,9
truskawki, poziomki	1,2	1,7
dynia	0,7	1,7
szpinak	0,7	1,7
sałata	0,4	1,6
gruszki	1,6	1,6
pomidory	0,4	1,5
cebula	0,7	1,5
ziemniaki	0,4	1,4
pomarańcze	0,6	1,4
kalafior	0,5	1,3
brzoskwinie	1,0	1,3
jabłka	0,8	1,3
czereśnie	0,5	1,1
winogrona	0,3	0,6
kabaczek	0,7	0,5
rzodkiewki	0,5	0,5
ogórek	0,4	0,4

Źródło: H.Szczygłowa, System dietetyczny dla zakładów służby zdrowia, Prace IŻŻ 57, Warszawa 1992

Płyny

W diecie bogatobłonnikowej bardzo ważną rolę pełnią płyny, których należy dostarczyć organizmowi od 2,5 do 3 litrów na dzień. Warto również przyjrzeć się rodzajom przyjmowanych płynów:

• woda – najlepszy sposób zaspokojenia pragnienia, polecam średniozmineralizowaną, niegazowaną wodę mineralną (gazowana jest przeciwwskazana w zaburzeniach pracy jelit),
• napoje mleczne – mleko 2%, jogurt, kefir, maślanka, zsiadłe mleko – wszystkie te napoje są zalecane osobom z zaparciami,
• soki owocowe i warzywne – nie są przeciwwskazane, ale sama ich nie polecam (są słodkie – czy to poprzez dodatek sacharozy czy też naturalnie występujących w nich cukrów – sprzyjają więc zaparciom), jeżeli jednak mamy na nie ochotę to warto wybierać soki przecierowe,
• alkohol – jednym ze skutków ubocznych spożywania napojów alkoholowych jest odwodnienie, a stan ten sam z siebie może być przyczyną powstawania zaparć, na diecie bogatobłonnikowej powinien być wykluczony,
• kawa naturalna i mocna herbata – są przeciwwskazane w diecie bogatoresztkowej, podobnie jak alkohol. Kofeina (w herbacie zwana teiną) działa odwadniająco.

Jakich produktów spożywczych unikać?

Z posiłków wyklucza się produkty spożywcze spowalniające pracę jelit:

• kluski z białej mąki,
• białe pieczywo,
• ryż,
• kasza manna,
• mąka ziemniaczana,
• ciastka z kremem,
• banany,
• czekolada,
• napar z czarnych suszonych jagód,
• produkty spożywcze zawierające duże ilości soli – konserwy, chipsy, frytki.

Przeciwwskazania dla diety bogatobłonnikowej

Dieta bogatobłonnikowa jest niewskazana :

• w chorobach układu pokarmowego – żołądka, trzustki, jelit,
• niedokrwistości,
• chorobach układu kostnego,
• dla małych dzieci i osób starszych,
• w rekonwalescencji.