Dieta w nadczynności tarczycy

Ciąża, menopauza i okres pokwitania – to trzy okresy szczególnie sprzyjające wystąpieniu nadczynności tarczycy. Dwa z nich bezpośrednio związane są z kobietami, nic więc dziwnego, że to właśnie one znacznie częściej niż mężczyźni (w Polsce średnio 4 razy częściej), muszą radzić sobie z tym schorzeniem.

 


Zbyt wiele

Nadczynność tarczycy to choroba, w której narząd ten produkuje zbyt wiele hormonów odpowiedzialnych m.in. za przemiany metaboliczne w organizmie, pracę serca (pisałam o tym w pierwszym artykule z serii). Zwykle taka nadprodukcja występuje:

  • przy autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy – czyli wtedy gdy organizm produkuje przeciwciała, zwiększając wydalanie hormonów tarczycy – czyli w chorobie Gravesa-Basedowa
  • przy guzkowych wolach toksycznych (choroba Plummera)
  • w poporodowych zapaleniach tarczycy
  • w nowotworze zróżnicowanym tarczycy (czyli np. brodawkowatym, pęcherzykowatym)
  • we wtórnej nadczynności tarczycy – czyli takiej, której przyczyna leży poza tarczycą np. w przypadku guza przesadki
  • przy podostrym zapaleniu tarczycy (choroba de Quervaina)

Objawy

Objawy nadczynności tarczycy:

  • wzrost tempa przemiany materii – co prowadzi do znacznego spadku wagi przy zachowaniu doskonałego apetytu
  • nietolerancja ciepła (uczucie gorąca, wzmożona potliwość)
  • niepokój
  • nerwowość
  • rozdrażnienie
  • płaczliwość
  • bezsenność
  • trudności w koncentracji
  • nadpobudliwość
  • zaburzenia rytmu serca (uczucie kołatania serca, przyspieszona praca serca, u osób starszych migotanie przedsionków, zaburzenia rytmu pracy serca)
  • większa amplituda ciśnienia tętniczego – obniża się ciśnienie rozkurczowe
  • zmniejszenie tolerancji wysiłków
  • wytrzeszcz oczu, podwójne widzenie, obrzęk i zaczerwienie powiek i/lub spojówek (szczególnie częste w chorobie Gravesa-Basedowa)
  • zaburzenia miesiączkowania, niepłodność
  • szybsza praca przewodu pokarmowego, częstsze wypróżnienia
  • objawy skórne: potliwość, wypadanie włosów, świąd skóry, pękanie paznokci, skóra ciepła, wilgotna, przebarwienia na powiekach, czasami nawet bielactwo

Uwaga na cukier

W nadczynności tarczycy się chudnie… prawie zawsze, z wyjątkiem około 4–5% chorych. Co jest nie tak u tej grupy? Otóż nadprodukcja tarczycy u prawie co drugiej osoby zmienia reakcję na węglowodany (cukry) w diecie, na taką jak obserwuje się u osób otyłych czyli dochodzi do tzw. insulinoodporności – insulina produkowana po to aby ułatwić przedostawanie się glukozy do komórek przestaje być skuteczna. Może to prowadzić do dalszych schorzeń np. do cukrzycy typu II (która dotyka 1–2% osób z nadczynnością), ale może również być powodem wilczego apetytu. Taki nadmierny apetyt doprowadza z kolei do tego, że nawet podkręcony hormonami metabolizm, nie jest wstanie spalić nadmiernej ilości kalorii. Znałam osoby, które w nadczynności nie tylko nie schudły, ale nawet przytyły. A to nie jedyny mechanizm mogący przyczynić się do cukrzycy u osób z nadczynnością tarczycy, bowiem nadmiar hormonów:

  • nasila glukoneogenezę w wątrobie czyli zwiększa produkcję glukozy w organizmie
  • zwiększa wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego

Aby uspokoić gospodarkę węglowodanami zaleca się więc dietę opartą o produkty o niskim indeksie i ładunku glikemicznym.

Wysoki indeksŚredni indeksNiski indeks
płatki kukurydziane, płatki ryżowe, białe pieczywo, mąka, musli z owocami, biały ryż, bagietki, gofry, słodycze, ryż preparowany, chrupki śniadaniowechleb chrupki, musli naturalne, kuskus, prosogrube kasze (pęczak, gryczana), pełnoziarnisty ryż, pełnoziarniste, razowe pieczywoprodukty zbożowe
frytki, chipsy, ziemniaki pieczonekukurydza konserwowa, marchew gotowana, buraki, gotowane ziemniaki, knedle ziemniaczane, rzepa, pasternak, zielony groszeksałata, kapusta, szpinak, ogórki, fasolka szparagowa, brokuły, kalafior, pomidory, papryka, ogórki, rzodkiewki, szparagi, grzyby, surowa marchewwarzywa
owoce z puszki, owoce suszone (daktyle), dżemy z owoców wysokosłodzonebanany, ananasy, mango, kiwi, winogrona, figi, owoce z puszki, morele, papajajabłka, pomarańcze, grejpfruty, gruszki, wiśnie, czereśnie, truskawki, poziomki, agrest, borówki, jeżyny, maliny, śliwki, brzoskwinieowoce
czarna fasolasoczewica, ciecierzyca, fasola, groch, sojastrączkowe
orzechy kokosowe, ziarno sezamuorzeszki arachidowe, migdały, ziarna słonecznikaorzechy, nasiona
jogurty i kefiry owocowetłuszcze, mięso, mleko, maślanka, jogurt naturalny, sery, ryby, jajainne produkty

Ile kalorii?

Ilość energii, jaką powinna sobie dostarczyć osoba z nadczynnością tarczycy jest bardzo różna i zależna od nasilenia choroby. Zalecana kaloryczność może wahać się

  • od niewiele większej od typowego zapotrzebowania — np. 2100 kcal przy niskim nasileniu nadczynności i niskiej aktywności fizycznej u kobiety czyli jakieś 15% więcej od osoby zdrowej
  • do nawet 5000 kcal u osoby aktywnej z dużym nasileniem nadczynności (ilość potrzebnej energii może wtedy wzrosnąć nawet o 80% w stosunku do osoby zdrowej)

Białko

Wiele osób myśli, że w nadczynności nie potrzebują wiele białka, bo przecież „im więcej go zjedzą tym więcej hormonów wytworzą”. To tak nie działa. Niezależnie od naszej diety chora tarczyca i tak wyprodukuje zbyt wiele hormonów, nawet jeżeli miałaby to zrobić kosztem innych narządów. Z tego powodu w nadczynności tarczycy musimy sięgnąć po dietę bogatobiałkową, dostarczającą od 1,5 do 2 g białka na kilogram należytej masy ciała. W jadłospisie nie powinno więc zabraknąć:

  • chudego mleka, kefirów, jogurtów i serów białych
  • jaj
  • wołowiny, cielęciny, chudego drobiu (np. indyka)
  • chudej wędliny
  • ryb
  • jeżeli jesteśmy wstanie jeść (czasami jelita mają na ten temat inne zdanie) również przetarte rośliny strączkowe

Tłuszcze

Jak już pisałam, w chorobach tarczycy ogranicza się spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych czyli tych produktów bogatych w tłuszczy, które są pochodzenia zwierzęcego. Zamiast smalcu czy tłustego boczku w jadłospisie uwzględniamy oleje, oliwę lub tłuste ryby morskie. Niezależnie jednak od źródła – czy jest to tłuszcz zwierzęcy, czy też roślinny – nie powinno się zjadać więcej niż 70g tłuszczu na dobę. Taką ilość uzyskujemy zwykle wtedy, gdy w jadłospisie zjemy:

  • 20 g masła (4 płaskie łyżeczki)
  • 30 g oleju (3 łyżki)
  • oraz normalną ilość odtłuszczonych produktów mlecznych i chudych produktów mięsnych

Najgorszym produktem, po który sięgają chorzy z nadczynnością tarczycy, to słodkie „co nie co” — w takim małym kawałeczku sernika dostarczamy sobie ¼ dziennego zapotrzebowania na tłuszcze, a do tego całą masę węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym.

Pamiętaj o witaminach i minerałach

W pierwszej części wpisów o chorobach tarczycy sporo miejsca poświęciłam składnikom mineralnym niezbędnym w chorobach tarczycy. Były to:

Tym razem chciałabym napisać o witaminach niezbędnych w nadczynności tarczycy. Są to:

  • witamina C – czyli witamina dostarczana z warzyw i owoców, najlepiej z owoców dzikiej róży, owoców cytrusowych (np. pomarańcze, cytryny, grapefruity) i jagodowych (np. truskawki, jeżyny, maliny), papryki, szpinaku, brokułów, natki pietruszki
  • witamina A – którą dostarczamy sobie w żółtkach jaj, maśle, a także w formie prowitaminy w owocach i warzywach o żółtej, pomarańczowej lub mocno zielonej barwie (marchew, dynia, szpinak, brokuł, melony, morele, brzoskwinie, koperek)
  • witamina B1 – której największe ilości znajdują się w pełnoziarnistych produktach zbożowych, chudym mięsie, jajach, orzechach

Czy wiesz, że…

w nadczynności tarczycy powinieneś pamiętać o produktach mlecznych bo zawierają bardzo ważny w tej chorobie wapń.

Biegunka

W nadczynności tarczycy zbyt szybko działa przewód pokarmowy. Czasami prowadzi to do występowania u chorych biegunek. W takiej sytuacji:

  • modyfikuje się konsystencję posiłków – najlepiej sprawdza się dieta półpłynna
  • sięga się pod dietę lekkostrawną, a zwłaszcza wyklucza się kapustę, strączkowe, potrawy smażone, tłuste
  • ogranicza się spożycie błonnika – może wystąpić potrzeba ograniczenia błonnika i rezygnacji z produktów zbożowych o niskim IG (jako wzmagających biegunkę)
  • wyklucza się kawę naturalną, mocną herbatę i alkohol – bo zwiększają częstotliwość skurczy jelit
  • modyfikuje się temperaturę potraw i napojów – należy unikać gorących

Jak gotować?

Typową zalecaną dietą w nadczynności tarczycy jest dieta lekkostrawna, zwłaszcza w obrębie wyboru techniki gotowania. Zaleca się:

  • gotować w wodzie lub na parze
  • dusić bez obsmażania
  • piec w folii lub specjalnym rękawie bez dodatku tłuszczu

Należy natomiast wykluczyć smażenie, tradycyjne pieczenie, a zwłaszcza odgrzewanie i odsmażanie gotowych dań.

Zasady diety

W nadczynności tarczycy ważne jest również aby:

  • spożywać 4–5 posiłków w ciągu dnia
  • spożywać posiłki o tych samych godzinach, najlepiej z 2–3 godzinnym odstępem pomiędzy nimi (dotyczy to również podjadania)
  • kolację zjadać na 2 godziny przed snem
  • dokładnie gryźć, jeść powoli
  • unikać wysiłku przed i po posiłku
  • pamiętać o odpowiedniej ilości płynów (zwłaszcza w biegunkach)

Choroby tarczycy zawsze wpływają na to co i w jakich ilościach powinno znaleźć się na talerzu, podobnie dzieje się w przypadku nadczynności. W tym wpisie podałam ogólne wskazówki – bo dokładne określenie tego ile powinniśmy zjeść potrzeba dostosować do indywidualnego stanu chorego.

Zapraszam do zapoznania się ze wpisami:
1. Tarczyca na diecie
2. Dieta w nadczynności tarczycy
3. Dieta w Hashimoto
4. Dieta w niedoczynności tarczycy
5. Dieta w niedoczynności przytarczyc

Zdjęcie: FreeDigitalPhotos.net

2 komentarze

  • alicja

    jakie zioła pić w nadczynności

    • Marta Mikuła-Meyer

      Ja zwykle sięgam po skrzyp polny, ziele przetacznika, porost islandzki, morszczyn pęcherzykowaty, ziele nostrzyka. Wiem też, że są gotowe mieszanki przygotowane dla osób zmagających się z nadczynnością tarczycy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *