Dieta w nadczynności tarczycy
Ciąża, menopauza i okres pokwitania – to trzy okresy szczególnie sprzyjające wystąpieniu nadczynności tarczycy. Dwa z nich bezpośrednio związane są z kobietami, nic więc dziwnego, że to właśnie one znacznie częściej niż mężczyźni (w Polsce średnio 4 razy częściej), muszą radzić sobie z tym schorzeniem.
Zbyt wiele
Nadczynność tarczycy to choroba, w której narząd ten produkuje zbyt wiele hormonów odpowiedzialnych m.in. za przemiany metaboliczne w organizmie, pracę serca (pisałam o tym w pierwszym artykule z serii). Zwykle taka nadprodukcja występuje:
- przy autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy – czyli wtedy gdy organizm produkuje przeciwciała, zwiększając wydalanie hormonów tarczycy – czyli w chorobie Gravesa-Basedowa
- przy guzkowych wolach toksycznych (choroba Plummera)
- w poporodowych zapaleniach tarczycy
- w nowotworze zróżnicowanym tarczycy (czyli np. brodawkowatym, pęcherzykowatym)
- we wtórnej nadczynności tarczycy – czyli takiej, której przyczyna leży poza tarczycą np. w przypadku guza przesadki
- przy podostrym zapaleniu tarczycy (choroba de Quervaina)
Objawy
Objawy nadczynności tarczycy:
- wzrost tempa przemiany materii – co prowadzi do znacznego spadku wagi przy zachowaniu doskonałego apetytu
- nietolerancja ciepła (uczucie gorąca, wzmożona potliwość)
- niepokój
- nerwowość
- rozdrażnienie
- płaczliwość
- bezsenność
- trudności w koncentracji
- nadpobudliwość
- zaburzenia rytmu serca (uczucie kołatania serca, przyspieszona praca serca, u osób starszych migotanie przedsionków, zaburzenia rytmu pracy serca)
- większa amplituda ciśnienia tętniczego – obniża się ciśnienie rozkurczowe
- zmniejszenie tolerancji wysiłków
- wytrzeszcz oczu, podwójne widzenie, obrzęk i zaczerwienie powiek i/lub spojówek (szczególnie częste w chorobie Gravesa-Basedowa)
- zaburzenia miesiączkowania, niepłodność
- szybsza praca przewodu pokarmowego, częstsze wypróżnienia
- objawy skórne: potliwość, wypadanie włosów, świąd skóry, pękanie paznokci, skóra ciepła, wilgotna, przebarwienia na powiekach, czasami nawet bielactwo
Uwaga na cukier
W nadczynności tarczycy się chudnie… prawie zawsze, z wyjątkiem około 4–5% chorych. Co jest nie tak u tej grupy? Otóż nadprodukcja tarczycy u prawie co drugiej osoby zmienia reakcję na węglowodany (cukry) w diecie, na taką jak obserwuje się u osób otyłych czyli dochodzi do tzw. insulinoodporności – insulina produkowana po to aby ułatwić przedostawanie się glukozy do komórek przestaje być skuteczna. Może to prowadzić do dalszych schorzeń np. do cukrzycy typu II (która dotyka 1–2% osób z nadczynnością), ale może również być powodem wilczego apetytu. Taki nadmierny apetyt doprowadza z kolei do tego, że nawet podkręcony hormonami metabolizm, nie jest wstanie spalić nadmiernej ilości kalorii. Znałam osoby, które w nadczynności nie tylko nie schudły, ale nawet przytyły. A to nie jedyny mechanizm mogący przyczynić się do cukrzycy u osób z nadczynnością tarczycy, bowiem nadmiar hormonów:
- nasila glukoneogenezę w wątrobie czyli zwiększa produkcję glukozy w organizmie
- zwiększa wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego
Aby uspokoić gospodarkę węglowodanami zaleca się więc dietę opartą o produkty o niskim indeksie i ładunku glikemicznym.
Wysoki indeks | Średni indeks | Niski indeks | |
---|---|---|---|
płatki kukurydziane, płatki ryżowe, białe pieczywo, mąka, musli z owocami, biały ryż, bagietki, gofry, słodycze, ryż preparowany, chrupki śniadaniowe | chleb chrupki, musli naturalne, kuskus, proso | grube kasze (pęczak, gryczana), pełnoziarnisty ryż, pełnoziarniste, razowe pieczywo | produkty zbożowe |
frytki, chipsy, ziemniaki pieczone | kukurydza konserwowa, marchew gotowana, buraki, gotowane ziemniaki, knedle ziemniaczane, rzepa, pasternak, zielony groszek | sałata, kapusta, szpinak, ogórki, fasolka szparagowa, brokuły, kalafior, pomidory, papryka, ogórki, rzodkiewki, szparagi, grzyby, surowa marchew | warzywa |
owoce z puszki, owoce suszone (daktyle), dżemy z owoców wysokosłodzone | banany, ananasy, mango, kiwi, winogrona, figi, owoce z puszki, morele, papaja | jabłka, pomarańcze, grejpfruty, gruszki, wiśnie, czereśnie, truskawki, poziomki, agrest, borówki, jeżyny, maliny, śliwki, brzoskwinie | owoce |
czarna fasola | soczewica, ciecierzyca, fasola, groch, soja | strączkowe | |
orzechy kokosowe, ziarno sezamu | orzeszki arachidowe, migdały, ziarna słonecznika | orzechy, nasiona | |
jogurty i kefiry owocowe | tłuszcze, mięso, mleko, maślanka, jogurt naturalny, sery, ryby, jaja | inne produkty |
Ile kalorii?
Ilość energii, jaką powinna sobie dostarczyć osoba z nadczynnością tarczycy jest bardzo różna i zależna od nasilenia choroby. Zalecana kaloryczność może wahać się
- od niewiele większej od typowego zapotrzebowania — np. 2100 kcal przy niskim nasileniu nadczynności i niskiej aktywności fizycznej u kobiety czyli jakieś 15% więcej od osoby zdrowej
- do nawet 5000 kcal u osoby aktywnej z dużym nasileniem nadczynności (ilość potrzebnej energii może wtedy wzrosnąć nawet o 80% w stosunku do osoby zdrowej)
Białko
Wiele osób myśli, że w nadczynności nie potrzebują wiele białka, bo przecież „im więcej go zjedzą tym więcej hormonów wytworzą”. To tak nie działa. Niezależnie od naszej diety chora tarczyca i tak wyprodukuje zbyt wiele hormonów, nawet jeżeli miałaby to zrobić kosztem innych narządów. Z tego powodu w nadczynności tarczycy musimy sięgnąć po dietę bogatobiałkową, dostarczającą od 1,5 do 2 g białka na kilogram należytej masy ciała. W jadłospisie nie powinno więc zabraknąć:
- chudego mleka, kefirów, jogurtów i serów białych
- jaj
- wołowiny, cielęciny, chudego drobiu (np. indyka)
- chudej wędliny
- ryb
- jeżeli jesteśmy wstanie jeść (czasami jelita mają na ten temat inne zdanie) również przetarte rośliny strączkowe
Tłuszcze
Jak już pisałam, w chorobach tarczycy ogranicza się spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych czyli tych produktów bogatych w tłuszczy, które są pochodzenia zwierzęcego. Zamiast smalcu czy tłustego boczku w jadłospisie uwzględniamy oleje, oliwę lub tłuste ryby morskie. Niezależnie jednak od źródła – czy jest to tłuszcz zwierzęcy, czy też roślinny – nie powinno się zjadać więcej niż 70g tłuszczu na dobę. Taką ilość uzyskujemy zwykle wtedy, gdy w jadłospisie zjemy:
- 20 g masła (4 płaskie łyżeczki)
- 30 g oleju (3 łyżki)
- oraz normalną ilość odtłuszczonych produktów mlecznych i chudych produktów mięsnych
Najgorszym produktem, po który sięgają chorzy z nadczynnością tarczycy, to słodkie „co nie co” — w takim małym kawałeczku sernika dostarczamy sobie ¼ dziennego zapotrzebowania na tłuszcze, a do tego całą masę węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym.
Pamiętaj o witaminach i minerałach
W pierwszej części wpisów o chorobach tarczycy sporo miejsca poświęciłam składnikom mineralnym niezbędnym w chorobach tarczycy. Były to:
Tym razem chciałabym napisać o witaminach niezbędnych w nadczynności tarczycy. Są to:
- witamina C – czyli witamina dostarczana z warzyw i owoców, najlepiej z owoców dzikiej róży, owoców cytrusowych (np. pomarańcze, cytryny, grapefruity) i jagodowych (np. truskawki, jeżyny, maliny), papryki, szpinaku, brokułów, natki pietruszki
- witamina A – którą dostarczamy sobie w żółtkach jaj, maśle, a także w formie prowitaminy w owocach i warzywach o żółtej, pomarańczowej lub mocno zielonej barwie (marchew, dynia, szpinak, brokuł, melony, morele, brzoskwinie, koperek)
- witamina B1 – której największe ilości znajdują się w pełnoziarnistych produktach zbożowych, chudym mięsie, jajach, orzechach
Czy wiesz, że…
w nadczynności tarczycy powinieneś pamiętać o produktach mlecznych bo zawierają bardzo ważny w tej chorobie wapń.
Biegunka
W nadczynności tarczycy zbyt szybko działa przewód pokarmowy. Czasami prowadzi to do występowania u chorych biegunek. W takiej sytuacji:
- modyfikuje się konsystencję posiłków – najlepiej sprawdza się dieta półpłynna
- sięga się pod dietę lekkostrawną, a zwłaszcza wyklucza się kapustę, strączkowe, potrawy smażone, tłuste
- ogranicza się spożycie błonnika – może wystąpić potrzeba ograniczenia błonnika i rezygnacji z produktów zbożowych o niskim IG (jako wzmagających biegunkę)
- wyklucza się kawę naturalną, mocną herbatę i alkohol – bo zwiększają częstotliwość skurczy jelit
- modyfikuje się temperaturę potraw i napojów – należy unikać gorących
Jak gotować?
Typową zalecaną dietą w nadczynności tarczycy jest dieta lekkostrawna, zwłaszcza w obrębie wyboru techniki gotowania. Zaleca się:
- gotować w wodzie lub na parze
- dusić bez obsmażania
- piec w folii lub specjalnym rękawie bez dodatku tłuszczu
Należy natomiast wykluczyć smażenie, tradycyjne pieczenie, a zwłaszcza odgrzewanie i odsmażanie gotowych dań.
Zasady diety
W nadczynności tarczycy ważne jest również aby:
- spożywać 4–5 posiłków w ciągu dnia
- spożywać posiłki o tych samych godzinach, najlepiej z 2–3 godzinnym odstępem pomiędzy nimi (dotyczy to również podjadania)
- kolację zjadać na 2 godziny przed snem
- dokładnie gryźć, jeść powoli
- unikać wysiłku przed i po posiłku
- pamiętać o odpowiedniej ilości płynów (zwłaszcza w biegunkach)
Choroby tarczycy zawsze wpływają na to co i w jakich ilościach powinno znaleźć się na talerzu, podobnie dzieje się w przypadku nadczynności. W tym wpisie podałam ogólne wskazówki – bo dokładne określenie tego ile powinniśmy zjeść potrzeba dostosować do indywidualnego stanu chorego.
Zapraszam do zapoznania się ze wpisami:
1. Tarczyca na diecie
2. Dieta w nadczynności tarczycy
3. Dieta w Hashimoto
4. Dieta w niedoczynności tarczycy
5. Dieta w niedoczynności przytarczyc
Zdjęcie: FreeDigitalPhotos.net
jakie zioła pić w nadczynności
Ja zwykle sięgam po skrzyp polny, ziele przetacznika, porost islandzki, morszczyn pęcherzykowaty, ziele nostrzyka. Wiem też, że są gotowe mieszanki przygotowane dla osób zmagających się z nadczynnością tarczycy.